Η Υδρολίπανση της Ελιάς

Με τον όρο υδρολίπανση εννοούμε την έγχυση υδατοδιαλυτών λιπασμάτων στο σύστημα άρδευσης, με την οποία ο παραγωγός μπορεί να πετύχει λίπανση και άρδευση την ίδια ακριβώς στιγμή. Η μέθοδος της υδρολίπανσης έχει διάφορα πλεονεκτήματα σε όλες τις καλλιέργειες. Ειδικότερα όμως στην ελιά, έχει αποδειχθεί ότι με την υδρολίπανση επιτυγχάνεται μέγιστη αξιοποίηση των θρεπτικών συστατικών στα πολύ κρίσιμα στάδια που έχει ανάγκη το δέντρο. Επιτυγχάνεται επίσης ομοιομορφία στην κατανομή των θρεπτικών συστατικών στον δενδρώνα, οικονομία στη χρήση λιπασμάτων αλλά και στο χρόνο του παραγωγού, και τέλος αποφυγή έκπλυσης ουσιών και επιβάρυνσης του υδροφόρου ορίζοντα. 

Παρά την μακρά παράδοση της Ελλάδας στην ελαιοκαλλιέργεια, που έχει τις ρίζες της βαθιά  στην αρχαιότητα, η νέα γενιά παραγωγών υιοθετεί την τελευταία  δεκαετία καινοτόμες τεχνικές που εστιάζουν στην εντατικοποίηση, την αποτελεσματικότητα και την βιωσιμότητα. Σε αυτό το πνεύμα, όλο και συχνότερα εμφανίζονται πυκνά, ακόμα και υπέρ-πυκνα συστήματα φύτευσης που απαιτούν νέα στρατηγική όσον αφορά την λίπανση. Η τεχνική της υδρολίπανσης λοιπόν κερδίζει όλο και περισσότερους υποστηρικτές ανά τον κόσμο χάρη στην ακρίβεια και ευελιξία που προσφέρει.

Παρά την δημοφιλία του σχετικά νέου αυτού συστήματος, οι περισσότερες «συνταγές» λίπανσης, ακόμα αφορούν την προσθήκη θρεπτικών συστατικών με συμβατικό τρόπο σε ξερικούς ελαιώνες, ενώ η αποτελεσματικότητα ενσωμάτωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις βροχοπτώσεις. Η τεχνική αυτή μπορεί να είναι συμφέρουσα σε παραδοσιακούς ξηρικούς ελαιώνες, όμως έχει μεγάλους περιορισμούς και δυσκολίες σε πιο νέους αρδευόμενους ελαιώνες με μικρότερες αποστάσεις φύτευσης. Η παροχή άρδευσης αυξάνει τόσο την δυναμική όσο και την παραγωγικότητα των δέντρων, δημιουργώντας υψηλότερες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά, ιδίως σε άζωτο. Για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτές, με βιώσιμο και οικονομικά συμφέροντα τρόπο, οι ελαιοκαλλιεργητές στρέφονται προς την υδρολίπανση. Η μέθοδος αυτή προσφέρει υψηλότερη διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών κοντά στο ενεργό ριζικό σύστημα με τις ελάχιστες απώλειες λόγω έκπλυσης, μειώνοντας έτσι τις απαιτούμενες προστιθέμενες ποσότητες σε λιπάσματα. Σύμφωνα με έρευνα του ευρωπαϊκού προγράμματος Olive4Climate (1), η μείωση αυτή μπορεί να φτάσει ακόμα και το 25-30%. Σημαντική είναι και η αύξηση της κόμης των δέντρων και της απόδοσής τους, με την υδρολίπανση. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η συνεχής παροχή κατάλληλων ποσοτήτων θρεπτικών συστατικών, αύξησε την παραγωγή στην Κορωνέικη και μείωσε την ένταση της παρενιαυτοφορίας. Η απόδοση παρουσίασε σταδιακή αύξηση χρόνο με τον χρόνο με τα βέλτιστα αποτελέσματα να σημειώνονται τον τέταρτο χρόνο εφαρμογής της υδρολίπανσης (Mezghani et al., 2016).

Η υδρολίπανση δίνει την δυνατότητα συνεχούς (σε τακτά χρονικά διαστήματα) παροχής θρεπτικών συστατικών, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες του δέντρου σε κρίσιμα για την παραγωγή στάδια, όπως η άνθιση και η καρπόδεση. Παράλληλα, μέσω του συστήματος αυτού, ο παραγωγός μπορεί να παίρνει γρήγορες αποφάσεις και άμεσα να αντιμετωπίσει ξαφνικές τροφοπενίες σε συγκεκριμένα θρεπτικά στοιχεία, λόγω αυξημένου ανταγωνισμού μεταξύ τους και μειωμένης κινητικότητάς τους στο έδαφος. Την ίδια στιγμή, μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος προσθήκης υπερβολικών ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων, αποφεύγοντας τοξικότητες και τις δυσμενείς επιπτώσεις για το δέντρο και το περιβάλλον. Ο παραγωγός θα πρέπει να έχει φτιάξει εξαρχής ένα μελετημένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα, διαμοιράζοντας τις προστιθέμενες ποσότητες καθ’ όλη την καλλιεργητική περίοδο.  

Τα χρησιμοποιούμενα λιπάσματα και προστιθέμενες ποσότητες για υδρολίπανση

Αζωτούχα:

Ουρία (προτιμάται λόγω χαμηλότερου κόστους και καλής διαλυτότητας στο νερό). Tο νιτρικό ασβέστιο είναι καλύτερα να αποφεύγεται.

Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η υδρολίπανση με άζωτο πρέπει να ξεκινά τον Φεβρουάριο ώστε το στοιχείο να είναι διαθέσιμο στις περιόδους μεγαλύτερης ανάγκης (Μάρτιο-Απρίλιο) (2). Σύμφωνα με έρευνες, συστήνεται η προσθήκη 0,4 kg αζώτου ανά δέντρο για παραγωγή ελαιολάδου και 0,6 kg ανά δέντρο για την παραγωγή βρώσιμων ελιών (Morales-Sillero et al., 2009)

Φωσφορικά:

Φωσφορικό οξύ, φωσφορικό μόνο- και δι-αμμώνιο (PMA, PDA). Προτιμάται το φωσφορικό οξύ λόγω καλύτερης διαλυτότητας, ενώ μειώνει το pH και καθαρίζει τους σωλήνες άρδευσης.

Η παροχή του φωσφόρου μέσω υδρολίπανσης βοηθάει σημαντικά στην κινητικότητα και διαθεσιμότητα του στοιχείου (Erel et al., 2018).

Καλιούχα:

Το νιτρικό κάλιο συχνά προτιμάται έναντι του θειϊκού καλίου λόγω καλύτερης υδατο-διαλυτότητας

H τροφοπενία καλίου είναι συχνό πρόβλημα στην Μεσόγειο ακόμα και σε πλούσια εδάφη. Για αυτό το λόγο, συνίσταται η προσθήκη 0,5-1 kg ανά δέντρο (ή 30 κιλών ανά στρέμμα) (Hussein, 2008).

Τέλος, σύμφωνα με το Olive4Climate, τo 50% των συνολικών ποσοτήτων σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο πρέπει να προστίθεται με την υδρολίπανση κατά την βλαστητική περίοδο έως το δέσιμο του καρπού, το 20-25% κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης του καρπού, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα έως την ωρίμανση των καρπών (1). Για να αποφευχθεί το φράξιμο των μπεκ από τα πιθανά υπολείμματα των λιπασμάτων, συστήνεται η παροχή του λιπάσματος να πραγματοποιείται στην μέση του προγράμματος άρδευσης ώστε το τελικό καθαρό νερό να ξεπλένει το δίκτυο.

Σημεία που πρέπει να γνωρίζει και να προσέξει ο ελαιοπαραγωγός

• Οι παραπάνω συνιστώμενες ποσότητες έχουν διαμορφωθεί με βάση συγκεκριμένα πειραματικά δεδομένα και συνθήκες. Ο εκάστοτε παραγωγός θα πρέπει να πραγματοποιήσει εδαφολογικές και διαφυλλικές αναλύσεις για να προσδιορίσει τις ανάγκες του εκάστοτε χωραφιού και καλλιέργειας. Με βάση αυτές και με την βοήθεια ενός τοπικού γεωπόνου, μπορεί να διαμορφωθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια και ασφάλεια ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα υδρολίπανσης.
• Απαραίτητο πριν ξεκινήσουμε οποιαδήποτε σκέψη για υδρολίπανση είναι να πάρουμε στα χέρια μας μία ανάλυση εδάφους. Η ανάλυση εδάφους σε συνδυασμό με συζήτηση με τον γεωπόνο της περιοχής μας θα μας υποδείξει τι είδους υδρολίπανση χρειαζόμαστε, σε τι συχνότητα, σε ποια χρονικά σημεία, αλλά μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τη μέθοδο άρδευσης που θα ακολουθήσουμε. Για παράδειγμα, σε αμμώδη εδάφη που δεν κρατάνε νερό, συνίστανται συχνά ποτίσματα με λίγο νερό και όχι μία φορά με πολύ νερό. Επίσης, δυστυχώς σε αμμώδη εδάφη, το νερό πάει σχεδόν απολύτως κατακόρυφα προς τα κάτω, δεν απλώνεται έτσι ώστε να διαβρέξει έναν μεγάλο όγκο χώματος. Συνεπώς πρέπει να αρδεύσουμε σε διαφορετικά σημεία σε κάποια απόσταση γύρω από τον κορμό, και όχι μόνο ένα. Αντιθέτως, σε μέσης σύστασης έδαφος, μπορεί να καλυπτόμαστε άριστα με ένα σύστημα υδρολίπανσης ακόμα και με ένα σταλάκτη ανά δέντρο (υπό προϋποθέσεις).
• Η τεχνική της υδρολίπανσης έχει αρκετά υψηλό κόστος αρχικής εγκατάστασης όταν δεν υπάρχει αρδευτικό σύστημα στον ελαιώνα.
• Η υδρολίπανση μπορεί να μειώνει τον κίνδυνο απορροής των θρεπτικών αλλά αυτό συμβαίνει μόνο όταν και η προστιθέμενη ποσότητα νερού γίνεται με σύνεση. Ιδιαίτερη προσοχή στα αμμώδη και με μεγάλη κλίση εδάφη.
• Θα πρέπει οπωσδήποτε να εξεταστεί και η προσθήκη και των αναγκαίων μικροστοιχείων, ειδικά του Βορίου και του Μαγνησίου.
• Τα υδατοδιαλυτά λιπάσματα δεν πρέπει να περιέχουν χλώριο, νάτριο και βαρέα μέταλλα. 
• Σε περίπτωση που ο παραγωγός θέλει να αλλάξει από την μέθοδο της υδρολίπανσης στην εδαφική λίπανση (και ανάποδα), αυτό θα πρέπει να γίνεται σταδιακά και όχι απότομα.
• Τα στερεά κρυσταλλικά κοκκώδη λιπάσματα και φυσικά τα υγρά λιπάσματα έχουν την καλύτερη υδατοδιαλυτότητα μειώνοντας τα υπολείμματα και τον κίνδυνο να φράξουν τα μπεκ του συστήματος άρδευσης.
• Πρέπει να γίνεται συχνή συντήρηση του συστήματος άρδευσης ώστε να αποφευχθούν τα προβλήματα λόγω συγκέντρωσης αλάτων.
• Είναι σημαντικό να θυμόμαστε να αποφεύγουμε την άμεση διαβροχή του κορμού και του εδάφους σε μικρή απόσταση από αυτόν. Αυτό γιατί σ’ αυτήν την απόσταση δεν υπάρχει ενεργό ριζικό σύστημα για να απορροφήσει το νερό και τις ουσίες που προσφέρουμε στα δέντρα. Επίσης, ο λαιμός των ελαιόδεντρων είναι αρκετά ευαίσθητος σε ασθένειες του εδάφους και μικροοργανισμούς που ευνοούνται από την υγρασία.

Πηγές:

1. Erel, R., Yermiyhu, Y., Ben-Gal, A., & Dag, A. (2018). Olive fertilization under intensive cultivation management. Acta Horticulturae, (1217), 207–224.
2. Hussein, A. (2008). Response of Manzanillo olive (Olea europaea, L.) cultivar to irrigation regime and potassium fertigation under tabouk conditions, Saudi Arabia. J. Agron. 7 (4), 285–296 https://doi.org/10.3923/ ja.2008.285.296.
3. Mezghani Aïachi, M., Ayadi, M., Attia, F., Zouari, I., Labidi, F., & Attia, L. (2016, October). Effects of irrigation and fertigation on tree growth, yield and oil quality of olive cultivars in south Tunisia. In VIII International Olive Symposium 1199 (pp. 255-260).
4. Morales-Sillero, A., Fernández, J. E., Ordovás, J., Suárez, M. P., Pérez, J. A., Liñán, J., … & Troncoso, A. (2009). Plant-soil interactions in a fertigated ‘Manzanilla de Sevilla’olive orchard. Plant and soil, 319(1), 147-162.
5. Zipori, I.; Yermiyahu, U.; Erel, R.; Presnov, E.; Faingold, I.; Ben-Gal, A.; Dag, A. The influence of irrigation level on olive tree nutritional status. Irrig. Sci. 2015, 33, 277–287.
6. 1)    https://olive4climate.eu/wp-content/uploads/Olive4Climate-Handbook-_ENG_AUGUST.pdf
7. 2)    https://www.cdfa.ca.gov/is/ffldrs/frep/FertilizationGuidelines/Olives.html#N

Πηγή: www.wikifarmer.com/el