Φυτοπροστατευτικοί Ψεκασμοί στην Ελιά

Σε αυτό το άρθρο θα μάθετε τις πραγματικές προκλήσεις και τη σημασία των πρακτικών ψεκασμού στην ελαιοπαραγωγή για τη διασφάλιση της ποιότητας και της ποσότητας της συγκομιδής.

δέντρα ελιάς μέσα σε έναν ελαιώνα

Σύμφωνα με το μύθο, η καλλιέργεια της ελιάς είναι η πιο εύκολη καλλιέργεια που υπάρχει, καθώς δε χρειάζεται καν κάποιος να διαμένει κοντά στον ελαιώνα. Το μόνο που έχει να κάνει ο καλλιεργητής είναι -κάπου στο τέλος του φθινοπώρου- να πάει να συγκομίσει τον καρπό και να κλαδέψει. Όλα τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει η φύση, καθώς η ελιά είναι ένα πάρα πολύ δυνατό και ευπροσάρμοστο δέντρο, και -ειδικά όντας προσαρμοσμένη στα εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά της Ελλάδος- δεν χρειάζεται καμμία άλλη καλλιεργητική πρακτική. Αυτός ο μύθος δυστυχώς πλανάται ακόμη στις μέρες μας και διατυπώνεται από αρκετούς ανθρώπους που θεωρούν ότι το δέντρο είναι υποχρεωμένο να παράξει έναν άριστης ποιότητας καρπό χωρίς να ασχοληθεί καθόλου ο άνθρωπος. Τα πράγματα φυσικά δεν είναι έτσι. Ακόμα και με τις -ιδανικές για την ελαιόδεντρο- εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας, είναι δυστυχώς πάρα πολλοί οι παράγοντες που απειλούν την υγεία και φυσιολογία του δέντρου και συνεπώς την ποιότητα και ποσότητα του καρπού που θα συλλέξουμε. Προσβολές από ασθένειες, έντομα, ξαφνικές αλλαγές στη θερμοκρασία και υγρασία, τροφοπενίες αλλά και βακτήρια που ευνοούνται από τομές (κλαδέματα) που κάνουμε στο δέντρο, όλα αυτά θα μπορούσαν να αποφευχθούν με ψεκασμούς. Πως θα αντιμετωπίσουμε για παράδειγμα μια μυκητολογική ή βακτηριακή ασθένεια όπως το γλοιοσπόριο ή η καρκίνωση; Πως θα προλάβουμε τις μειωμένες αποδόσεις που θα προκαλέσει ένας εντομολογικός εχθρός όπως για παράδειγμα ο δάκος; Σε όλα αυτά τα ζητήματα καλείται να απαντήσει ο παραγωγός εφαρμόζοντας σωστούς ψεκασμούς στο κατάλληλο χρονικό σημείο. 

Φυσικά, ο ψεκασμός δεν πρέπει να γίνεται αυτοσκοπός. Ο καλλιεργητής εννοείται πως δεν πρέπει να ψεκάζει αδιακρίτως με οποιαδήποτε ουσία άκουσε από το διπλανό του. Χρειάζεται έρευνα και συζήτηση με το γεωπόνο της περιοχής. Ο καλλιεργητής πρέπει αναλόγως της ποικιλίας (βρώσιμης ή ελαιοποιήσιμης), της πρωιμότητας της περιοχής, του μικροκλίματος του ελαιώνα αλλά και της ιδιαιτερότητας των δέντρων του να έχει καταρτίσει ένα πιθανό ημερολόγιο ψεκασμών για την καλλιέργειά του. Θα πρέπει να έχει κατανοήσει για ποιο λόγο πιθανόν να χρειαστεί να ψεκάσει και με ποια ακριβώς ουσία, και να έχει προμηθευτεί τις ουσίες εκ των προτέρων, έτσι ώστε να είναι έτοιμος να δράσει αν το απαιτήσουν οι περιστάσεις. Παρακάτω θα παρουσιάσουμε κάποιες πρακτικές ψεκασμών που χρησιμοποιούνται από έναν σημαντικό αριθμό ελαιοπαραγωγών στη χώρα μας, αλλά χρειάζεται για μία ακόμη φορά να τονιστεί ότι αυτές τις πρακτικές δεν πρέπει να τις ακολουθήσετε τυφλά χωρίς να κάνετε πρώτα τη δική σας έρευνα, καθώς έτσι είναι σίγουρο ότι θα κάνετε περισσότερο κακό στα δέντρα σας και στο περιβάλλον παρά καλό. Στο άρθρο αυτό θα παρουσιαστούν δεκάδες διαφορετικοί ψεκασμοί της ελιάς που εφαρμόζονται σε όλη την Ελλάδα, και έτσι ένας μεμονωμένος ελαιώνας είναι σίγουρο ότι χρειάζεται μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτών των ψεκασμών. 

Φυτοπροστατευτικοί Ψεκασμοί στην Ελιά

Την προηγούμενη δεκαετία, ένας πολύ μεγάλος αριθμός ελαιοκαλλιεργητών πραγματοποιούσε τρεις διαφορετικούς τύπους φυτοπροστατευτικών ψεκασμών. 

  1. Ο πρώτος αφορούσε τη δραστική ουσία METHIDATHION (C6H11N2O4PS3) σε μια συνήθη ποσότητα 100 κυβικά εκατοστά σκευάσματος ανά 100 λίτρα νερού. Ο ψεκασμός με το οργανοφωσφορικό αυτό εντομοκτόνο αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση των πληθυσμών των εντόμων του Πυρηνοτρήτη (Prays oleae) της Βαμβακάδας (AJeurothrixus floccosus) της Παρλατόριας (Parlatoria oleae) και του Ασπιδιωτού (Aspidiotus hederae). Ο ψεκασμός αυτός ανάλογα βέβαια της πρωιμότητας της περιοχής γινόταν περίπου στο τέλος της άνοιξης – αρχές καλοκαιριού. 
  2. Ο δεύτερος τύπος ψεκασμών αφορούσε φυσικά ψεκασμό με χαλκούχο σκεύασμα, για προστασία από το κυκλοκόνιο, το γλοιοσπόριο και τη βακτηρίωση της ελιάς. 
  3. Ο τρίτος τύπος ψεκασμών αφορούσε συνήθως 4 με 6 δολωματικούς ψεκασμούς εναντίον του δάκου με τη δραστική ουσία FENTHION. Πρόκειται για οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο ευρέως φάσματος επαφής, στομάχου και αναπνοής που δρα ακόμη και στο εσωτερικό του καρπού, εναντίον των προνυμφών του δάκου και του πυρηνοτρήτη που έχουν εισχωρήσει εντός του ελαιοκάρπου.

Ας δούμε πιο αναλυτικά αυτές τις κατηγορίες αλλά κι τι γίνεται σήμερα, που οι επιλογές είναι πια  σαφώς περισσότερες. 

Διαφυλλικές Λιπάνσεις στην Ελιά – Τροφοπενίες – Ελλείψεις Θρεπτικών Στοιχείων

Είναι περιττό να αναφερθεί ότι πριν εφαρμόσουμε την οποιαδήποτε μέθοδο λίπανσης (εδαφική ή διαφυλλική), θα πρέπει να έχουμε στα χέρια μας στοιχεία από ανάλυση εδάφους και φυλλοδιαγνωστική, έτσι ώστε να γνωρίζουμε αν κάποιο θρεπτικό στοιχείο βρίσκεται σε έλλειψη και να παρέμβουμε. Είναι επίσης περιττό να αναφερθεί ότι η διαφυλλική λίπανση δεν αποτελεί ένα αυτοτελές αντικείμενο ανάλυσης και εφαρμογής, αλλά αποτελεί συμπληρωματικό στοιχείο της εδαφικής λίπανσης και γενικότερης διαχείρισης του εδάφους του ελαιώνα. Με τις διαφυλλικές λιπάνσεις μπορούμε να διορθώσουμε σχετικά γρήγορα κάποιες τροφοπενίες σε κάποιο χρονικό σημείο που είναι κρίσιμο για το δέντρο, όμως σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν την εδαφική (οργανική βασικά αλλά και ανόργανη) λίπανση και την αέναη προσπάθεια για ένα γόνιμο έδαφος. Κάποιοι παρομοιάζουν την διαφυλλική λίπανση με το συμπλήρωμα βιταμίνης που μπορεί να παίρνει ένας άνθρωπος αν σε εργαστηριακές εξετάσεις διαγνωστεί με έλλειψη της βιταμίνης αυτής. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί το συμπλήρωμα αυτό να υποκαταστήσει την κανονική ισορροπημένη διατροφή που πρέπει να έχει ο άνθρωπος για να είναι υγιής. 

Το πλεονέκτημα όμως των διαφυλλικών ψεκασμών είναι ότι εξασφαλίζουν την εφαρμογή των κατάλληλων θρεπτικών στοιχείων είτε στα φύλλα, είτε στους καρπούς με ακρίβεια, στον κατάλληλο χρόνο, ώστε να καλυφθούν άμεσα οι ανάγκες του φυτού. Σε περίπτωση ύπαρξης τροφοπενιών κάποιων στοιχείων, οι διαφυλλικές εφαρμογές αποκτούν μεγαλύτερη ακόμα αξία, καθώς προσφέρουν στο φυτό άμεσα το στοιχείο που είναι σε έλλειψη, έτσι ώστε να συνεχίσει ομαλά το βιολογικό του κύκλο. Η διαφυλλική λίπανση συνηθίζεται να γίνεται μετά από πότισμα στις ελιές ή μετά από βροχή για ξερικές ελιές. 

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, στις περισσότερες περιπτώσεις φθινοπωρινών ψεκασμών με χαλκό, χρησιμοποιείται οξυχλωριούχος χαλκός αναμεμειγμένος με διαφυλλικό σκεύασμα καλίου, το οποίο σε αυτό το χρονικό σημείο αυξάνει την τελική αναλογία σε ελαιόλαδο. Επειδή όπως έχουμε πει, μια μεγάλη μερίδα των καλλιεργητών πραγματοποιούν ταυτόχρονα κλάδεμα και συγκομιδή, αυτοί πραγματοποιούν ξανά ψεκασμό με χαλκό (αλλά όχι διαφυλλικό λίπασμα) αμέσως μετά το κλάδεμα. Ανεξαρτήτως της χρονικής περιόδου όπου λαμβάνει χώρα το κλάδεμα, εφαρμόζεται συνήθως ψεκασμός “επούλωσης” με υδροξείδιο του χαλκού μαζί με βόριο και ψευδάργυρο.

Το Κάλιο είναι λοιπόν ένα απαραίτητο στοιχείο για την ελιά, το οποίο συμβάλλει στο τελικό ποσοστό της ελαιοπεριεκτικότητας, προσδίδει ανθεκτικότητα σε μυκητολογικές κυρίως ασθένειες και ανθεκτικότητα τόσο στην ξηρασία, όσο και στον παγετό. Έτσι λοιπόν σε περίπτωση έλλειψης μπορούμε να επέμβουμε με διαφυλλική προσθήκη Θειικού Καλίου (κρυσταλλικού) κατά την περίοδο του Αυγούστου. Κάποιοι άλλοι καλλιεργητές προτιμούν να προσθέτουν το καλοκαίρι στο έδαφος το Θειικό Κάλιο και να προσθέτουν διαφυλλικά ένα μήνα μετά το Νιτρικό Κάλιο, το οποίο εκτός του Καλίου είναι και άριστη πηγή Νιτρικού Αζώτου (13,2 % Ν). Για το λόγο αυτό, αρκετοί είναι οι παραγωγοί που κάνουν δύο λιπάνσεις με Νιτρικό Κάλιο, μία την άνοιξη (όταν χρειαζόμαστε το άζωτο για τη δημιουργία βλάστησης) και άλλη μία το καλοκαίρι. 

Όσον αφορά το άζωτο, είναι γεγονός ότι το δέντρο το έχει κατ’ εξοχήν ανάγκη τους τέσσερις πρώτους μήνες μετά το ανοιξιάτικο κλάδεμα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών (άνω του 75%) του δέντρου σε άζωτο υπάρχει ακριβώς εκείνους τους τέσσερις μήνες (Μάρτιος έως Ιούνιος ή και Ιούλιος στις περισσότερες περιπτώσεις). Κάποιοι παραγωγοί στο σημείο αυτό -αναλόγως και τι έχουν εφαρμόσει από το έδαφος – συμπληρώνουν διαφυλλικά κάποια ποσότητα αζώτου. Προσθέτουν ουρία χαμηλής διουρίας 46-0-0 σε μια δοσολογία περίπου 300 γραμμάρια ανά 100 λίτρα ψεκαστικού υγρού. Η διαφυλλική λίπανση αζώτου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε ξηρικούς ελαιώνες.

Επίσης, καλό είναι να θυμόμαστε ότι το βόριο είναι εξαιρετικά σημαντικό για την άνθιση και την καρπόδεση. Γενικώς η διαφυλλική λίπανση με βόριο δεν φαίνεται να θεραπεύει χρόνιες τροφοπενίες βορίου. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η διαφυλλική λίπανση είναι ένα συμπλήρωμα και σε χρόνιες τροφοπενίες χρειάζεται διαχείριση από το έδαφος. Όμως, αν πραγματοποιήσουμε δύο διαφυλλικούς ψεκασμούς με βόριο πριν την άνθιση, η καρπόδεση θα αυξηθεί και άρα πιθανώς θα έχουμε ελαφρώς μεγαλύτερη παραγωγή. 

Τέλος, επειδή οι περισσότεροι καλλιεργητές για δεκαετίες ολόκληρες προσθέτουν από το έδαφος ένα απλό κοκκώδες 11-15-15, στο οποίο δεν υπάρχουν ιχνοστοιχεία, μπορεί συχνά να παρατηρηθεί έλλειψη σε Μαγνήσιο, Μαγγάνιο ή Ψευδάργυρο. Κάποιοι παραγωγοί μετά από φυλλοδιαγνωστική και κάποιοι άλλοι προληπτικά εφαρμόζουν διαφυλλικά σκευάσματα που περιέχουν κάποια ή όλα αυτά τα ιχνοστοιχεία (π.χ. Θειικό μαγνήσιο με βόριο και μαγγάνιο). Ιδιαίτερα τα σκευάσματα που περιέχουν όμως ψευδάργυρο χορηγούνται διαφυλλικά συνήθως το φθινόπωρο. 

Αυτές όμως είναι απλώς κάποιες συνηθισμένες πρακτικές που δεν πρέπει να ακολουθούνται χωρίς να κάνετε πρώτα τη δική σας έρευνα. Κάθε ελαιώνας είναι διαφορετικός και συνεπώς έχει διαφορετικές ανάγκες. Ο έλεγχος των θρεπτικών συστατικών του εδάφους και των φύλλων,  καθώς και του pH είναι ζωτικής σημασίας πριν από την εφαρμογή οποιασδήποτε μεθόδου λίπανσης. 

Ουσίες που βελτιώνουν την Άνθιση και την Καρπόδεση

 Ένα ώριμο δέντρο ελιάς κατά την περίοδο της ανθοφορίας θα σχηματίσει εκατοντάδες χιλιάδες άνθη, αλλά μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτών (περίπου 2%) θα δέσει ελιές που τελικά θα συγκομιστούν από τον άνθρωπο. Αρκετοί ελαιοπαραγωγοί την άνοιξη ψεκάζουν προαιρετικά με ουσίες που βελτιώνουν την καρπόδεση. Συνήθως οι ψεκασμοί για την καρπόδεση της ελιάς είναι δύο. Κάποιοι καλλιεργητές δήλωσαν ότι συνδυάζουν τον ψεκασμό για καρπόδεση με τους δύο ψεκασμούς που χρειάζονται σε αυτό το στάδιο για τον πυρηνοτρήτη. Υπάρχουν στο εμπόριο σύγχρονα σκευάσματα που παράγονται από εκχύλιση φυκιών. Τα προϊόντα αυτά συνήθως περιέχουν φυσικές φυτορμόνες όπως αυξίνες, κυτοκινίνες και γιββεριλίνες. Αυτά συνήθως έχουν έγκριση και στη Βιολογική Γεωργία. Η συνήθης δοσολογία είναι από 100 έως 300ml ανά 100 λίτρα ψεκαστικού υγρού. 

Προστασία και Ασφάλεια κατά την εφαρμογή ψεκασμών

Αν και κάποιες από τις προαναφερθείσες ουσίες (π.χ. Χαλκός, Καολίνης κτλ) είναι φυσικά ορυκτά και γενικά θεωρούνται ασφαλή, εξακολουθούν να είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο όταν εμφανίζονται σε υψηλές συγκεντρώσεις. Πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα την προστασία του δέρματος και των ματιών μας κατά τους ψεκασμούς αυτούς. Η εταιρία STIHL διαθέτει στη γκάμα των προϊόντων της όλα τα προϊόντα ατομικής προστασίας, όπως προστατευτικά γυαλιά, ασπίδες προσώπου και γάντια ώστε να αποφεύγονται οποιαδήποτε ατυχήματα.

Επίσης, διαβάζουμε πάντα την ετικέτα του προϊόντος και στη συνέχεια, φοράμε την κατάλληλη μάσκα, μετράμε, ζυγίζουμε και εφαρμόζουμε προσεκτικά. Είναι αυτονόητο ότι αποφεύγουμε τον ψεκασμό σε μία ημέρα με έντονο αέρα, καθώς έτσι το μεγαλύτερο μέρος της ουσίας δεν θα καταλήξει στο επιθυμητό σημείο.

Πηγή: wikifarmer.com/el